Virtuele rondleiding
Op de Corda Campus in Hasselt kan je het demodak bezichtigen. Hierop worden verschillende materiaalkeuzes voor extensieve groendaken, met nadruk op de beplanting, het substraat en de drainagelaag getest. Met sensoren meet men verschillende parameters zoals bodemtemperatuur en vochtigheid zodat er een goed beeld verkregen wordt van de impact van de verschillende materialen. Op die manier willen we te weten komen welk design het meest zal bijdragen aan de klimaatrobuustheid van steden.
Je vindt dit Demodak op het groendak boven de Corda Bar en op het grasveld erlangs. Bezichtiging kan iedere dag, is gratis en kan vanop grondniveau. Bij bezoek kan deze downloadbare fiche met extra info handig zijn.
Woon je niet in de buurt? Ervaar het demodak dan in 3D, alsof je zelf ter plaatse bent! Lees het achterliggende verhaal en druk op de verschillende testvakken om meer info te bekomen.
Deze realisatie kwam tot stand in het kader van het project ID-360. Lees hier meer over het project ID-360.
Vegetatiemogelijkheden
Op extensieve groendaken beperkt men zich meestal tot het installeren van vetplantjes (Sedum). Dit kan op verschillende manieren (stekken, kleine plantjes en voorgekweekte matten). Er zijn echter verschillende andere mogelijkheden om het groendak op te fleuren en de biodiversiteit een boost te geven. Op intensieve groendaken kunnen zelfs bomen, struiken en extra elementen zoals een waterpartij toegevoegd worden!
De planten werden aangelegd op een extensief substraat van 10cm dik. Hieronder ligt nog een afschuifbeveiliging/drainagelaag en een beschermdoek. Klik op de onderstaande foto voor een kort filmfragment:
Er bestaan verschillende soorten Sedum waardoor je variatie krijgt op het groendak qua kleur, vorm, en bloeiperiode.
Hier werden in november 2021 kleine voorgekweekte vetplantjes aangebracht. Na enkele maanden zijn ze al goed gegroeid, maar merk op dat ook andere niet-aangebrachte soorten hun weg naar dit groendak vinden! Deze extra soorten zorgen voor meer biodiversiteit en je kan overwegen om ze te laten staan. Op termijn zal de Sedum verder groeien waardoor de bijkomende plantensoorten minder sterk aanwezig zullen zijn.
Meer info over extensieve groendaken met Sedum vind je hier
Vanuit het oogpunt van biodiversiteit, is het beter om naast Sedum ook extra kruiden toe te voegen die voedsel, nest- en schuilplaatsen bieden aan onder meer insecten en vogels.
Hier werd gewerkt met voorgekweekte plantjes, waardoor er de eerste lente en zomer al veel kleur en structuurvariatie ontstaat.
De kruiden hebben wel nood aan een iets dikker substraat, vanaf 10cm is dit mogelijk.
Voor meer info over dit type groendak klik hier.
Als beplanting kan men kiezen om enkel met grassen te werken. In deze demo werd graszaad aangebracht, maar men kan ook kiezen voor grasmatten, zoals elders op de hellende daken van de Corda Campus.
Qua natuurwaarde brengen deze grasdaken echter niet veel bij, en ze vragen veel onderhoud (gras maaien, extra water geven).
Voor meer info over dit type groendak klik hier.
Op zeer dunne substraten kunnen vetplantjes en mossen overleven.
Mossen komen vaak vanzelf na een jaar of twee op het groendak terecht en nemen de plekken in die het meest geschikt zijn, vaak zijn dit de schaduwrijkere plekken of de plekken die langer vochtig staan.
Soms is mos niet gewenst en wordt het tijdens het onderhoud verwijderd. Toch bieden mossen ook positieve eigenschappen, naar watterretentie toe bijvoorbeeld, aangezien ze werken als een spons. Ook dragen ze bij tot luchtzuivering.
De mossen op deze demo werden in het kader van een experimenteel project van EnGreDi BV. geïnstalleerd. De standplaats- en omgevingscondities waren echter niet ideaal in 2022 waardoor het mos zich nog niet heeft kunnen ontwikkelen en snel werd gedomineerd door andere lokale kruiden.
In deze demo werd gekozen om te werken met sedumstekken en een zaadmengsel met kruidensoorten specifiek voor groendaken. De zaden hebben langer tijd nodig om te kiemen en te wortelen. Ook moet er minstens 10cm substraat voorzien zijn.
Door gebruik van zaadmengsels krijg je een boeiend en dynamisch systeem omdat je minder controle hebt over wat er wanneer zal uitkomen en bloeien. Naar natuurwaarde en esthetiek toe kan dit type groendak beschouwd worden als een gulden middenweg.
Voor meer info over dit type groendak klik hier.
Sedum kan op verschillende manieren aangebracht worden, als zaad, als kleine stekjes, of reeds voorgekweekt in matten. Deze laatste worden ter plaatse uitgerold en men ziet meteen resultaat.
Voor meer info over dit type groendak klik hier.
Een biodiversiteitsdak is al een stap in de goede richting qua stimulatie van biodiversiteit, maar het kan nog beter, door te kiezen voor een meer natuurlijke plantengemeenschap. Hierbij wordt niet (volledig) gewerkt met horticulturele plantensoorten, maar tracht men een natuurlijke vegetatie na te bootsen. Belangrijk hierbij is dat het plantenmateriaal van lokale oorsprong is. Dit trekt nog meer insecten en dieren aan die in de natuur vaak aan bepaalde plantensoorten gebonden zijn. Bij veel vlinders is dit bvb. het geval.
Natuurdaken worden nog niet zo veel toegepast in Vlaanderen, omdat ze wat ruiger ogen en er vaak ook ‘onkruiden’ op staan, die eigenlijk zeer waardevol kunnen zijn.
Op een natuurdak kunnen ook extra elementen aangebracht worden, zoals een insectenhotel, stenenhoop, waterpartij,… alles ten behoeve van onze inheemse flora en fauna! Voor meer info over dit type groendak klik hier.
Alternatieve substraten
Bovenaan de helling en in bakken op grondniveau, wordt een standaard extensief groendaksubstraat vergeleken met drie zelf samengestelde duurzame substraten. De beplanting bestaat hier uit het Biodiversiteitsdak ‘light’, met een mix van kruidenplantjes en stukjes vetplanten. Aan de zelf samengestelde substraten werd ook 10% groencompost toegevoegd. Dit is de maximum aangeraden hoeveelheid organisch materiaal voor extensieve groendaksubstraten.
Klik op de foto hieronder voor een kort filmfragment:
Extensief groendaksubstraat moet voldoen aan specifieke criteria. Veelal wordt lavagesteente gebruikt (o.a. puimsteen, lapillus,…), wat licht is qua gewicht, en een kleine korrelgrootte, een goede waterretentie- en waterdoorlaatbaarheid en vrij neutrale zuurtegraad heeft.
De ontginning van dit materiaal en de daaropvolgende transportkost naar ons land, maakt dat lavagesteente een grote milieu-impact teweeg brengt.
Dit alternatief substraat bestaat uit 90% rode baksteen en 10% compost. Rode baksteen is een materiaal dat rijkelijk aanwezig is als urban mining materiaal. Dit materiaal wordt bovendien in andere landen al gebruikt als substraat voor extensieve groendaken. Uit onderzoek van het WTCB blijkt ook dat de belangrijke technische kenmerken van gemalen rode baksteen in lijn liggen met de belangrijke kenmerken van het standaard groendaksubstraat.
Voor dit alternatief en duurzamer substraat werd gekozen voor een samenstelling van 45% gerecycleerd gemengd aggregaat, 45% cellenglas en 10% compost. Het menggranulaat is een soort bouwafval dat aan specifieke voorwaarden moet voldoen (o.a. korrelgrootte, hoeveelheid beton en verontreiniging, mate van slijtage).
Cellenglas is een isolerend materiaal gemaakt op basis van gerecycleerd glas.
Menggranulaat is te zwaar om puur te gebruiken in een groendaksubstraat. Het houdt ook te weinig water vast. Door het te combineren met cellenglas, dat wel veel water kan vasthouden en een zeer laag gewicht heeft, ontstaat een potentieel alternatief groendaksubstraat. Het effect op de plantengroei wordt op dit demodak opgevolgd.
Dit alternatief substraat is samengesteld uit 45% keramische dakpannen (afkomstig van afbraakwerken), 45% cellenglas en 10% compost.
De gebroken dakpannen zijn te zwaar om een volwaardig substraat van te maken. Bovendien houden ze te weinig water vast. Het cellenglas is zeer licht en kan veel water vasthouden. Door beiden te mengen en organisch materiaal toe te voegen bekomen we een mogelijks bruikbaar duurzaam groendaksubstraat, waarvan het effect op plantengroei op dit demodak opgevolgd wordt.
Drainage
In steden is men sterk zoekende naar manieren om meer klimaatrobuust te worden. Eén van de oplossingen is de versterking van het groenblauw netwerk in en rond steden. In dit opzicht is wateropvang en buffering essentieel. Algemeen geldt: zo veel mogelijk hemelwater vasthouden, en zorgen dat het afstromende regenwater optimaal benut wordt.
De Hemelwaterverordening stelt dat de totale bergingscapaciteit van alle lagen van een groendak minstens 35 l/m² moet bedragen. Daarnaast is er ook een limitatie van het afvoerdebiet tot 0,2 l/s/100m², om piekbelasting van de riolering bij hevige regenbuien te vermijden. De ideale waterberging ligt in feite hoger, namelijk 50 l/m² of 50 mm (Vlaamse Milieu Maatschappij).
Klik op de foto hieronder voor een kort filmfragment:
Onder dit groendak ligt een drainagelaag zonder waterbuffering, bestaande uit een HDPE noppenfolie van 1cm dikte, met filtervlies. Deze laag dient dus uitsluitend om overtollig water af te voeren. De waterretentie gebeurt hier enkel in het substraat en deels ook via de planten.
Hier werd onder het substraat een drainagelaag geplaatst die ook deels voor waterbuffering zorgt (circa 5 l/m²). Het materiaal bestaat uit een HDPE noppenfolie van 2,5cm dikte, met filtervlies om verstopping door het substraat tegen te gaan. Dit type drainage wordt momenteel zeer vaak gekozen voor extensieve groendaken.
Retentiedaken ofwel blauwgroene daken zijn een specifiek type groendaken die een waterretentie bieden die ver boven de vastgestelde norm uit de Hemelwaterverordening ligt, met wel 100 l/m² of meer waterberging. De voordelen die groendaken bieden naar waterretentie toe, zijn op dit type daken nog meer uitgesproken. Op retentiedaken kan men werken met slimme systemen voor nog meer controle van de afvoer.
Een volwaardig retentiedak kon op deze demosite niet geïnstalleerd worden. Wel wordt hier gewerkt met een drainagelaag met extra wateropslag, bestaande uit een HDPE noppenfolie van 4cm dikte, met filtervlies. Het kan gemiddeld 8,7 l/m² water opslaan en wordt toegepast bij groendaken met een dikkere substraatlaag tot 30 cm (zoals biodiversiteits- en natuurdaken)
Naast noppenfolies zijn er nog verschillende andere systemen op de markt die voor drainage en waterbuffering dienen. Hier wordt een duurzaam, 100% gerecycleerd polyurethaan schuim gebruikt. Voor meer info klik hier.
